En Pisey

មុន និង ក្រោយសម័យអាណានិគមបារាំង វត្តអារាម គឺជាកន្លែងមួយដ៏សំខាន់សម្រាប់កុលបុត្តខ្មែរគ្រប់រូប និង គ្រប់សម័យលកាល ជាពិសេសមុនសម័យអាណាព្យាបាលបារាំង(១៨៦៣-១៩៥៣) គេបានយកវត្តអារាមជាកន្លែងមួយសម្រាប់អប់រំកុលបុត្តខ្មែរ ។  ប៉ុន្តែ ប្រព័ន្ធអប់រំក្នុងសម័យកាលនោះមិនទាន់មានលក្ខណៈទំនើបនៅឡើយ ។ បើតាមឯងសារក្រសួងអប់រំបោះពុម្ពក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ បានសង្កេតឃើញថា សាលាវត្តគឺជាកន្លែង ដែលក្មែងប្រុសទៅរស់នៅបំរើព្រះសង្ឃ ដើរបិណ្ឌបាតជាមួយព្រះសង្ឃពេលព្រឹក និងជួយសម្អាតវត្តអារាម ។ នៅពេលទំនេរក្មេងវត្តអាចរៀនសូត្រទន្ទេញធម៌ អានគម្ពីរព្រះត្រៃបិដក រៀនអានសាស្ត្រា និងរៀនសរសេរអក្សរនៅពេលរសៀល ។ ដូច្នេះ សាលាវត្តប្រពៃណីគ្មានកម្មវិធីសិក្សា គ្មានពេលម៉ោងរៀនសូត្រច្បាស់លាស់  និង គ្មានការប្រឡងអ្វីទាំងអស់ ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត សម័យនោះគ្រូគ្មានការបណ្តុះបណ្តាលឱ្យបានត្រឹមត្រូវឡើយ ។ (ហង់ជួន ណារ៉ុង,៥៧,២០១៦) ទាំងនេះ គឺជាចំណុចខ្សោយមួយរបស់វត្តអារាមនាសម័យកាលនោះ ដែលយើងមានការកសាងវត្តអារាមល្អពេក តែប្រព័ន្ធអប់រំស្ទើរតែមើលមិនយល់ ។  ប៉ុន្តែទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ វត្តអារាមក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បានដើរតួរនាទីយ៉ាងសំខាន់ទាំងផ្នែករក្សានូវវប្បធម៌ និង អក្សរសាស្ត្របានយ៉ា...

១.ធ្វើឱ្យក្លាយជាមនុស្សមានសន្តានចិត្តល្អ ចំពោះខ្លួនឯង ក្រុមគ្រួសារ មិត្តភក្តិ និងមនុស្សទូទៅជំវិញខ្លួន ។ ២. ធ្វើឱ្យយើងក្លាយជាមនុស្សមានសុខភាពផ្លូវចិត្ត ។ ៣. ជួយកាត់បន្ថយសម្ពាធឈាម និង ជំងឺបេះដូង ។ ៤. ជួយបង្កើននូវតុល្យភាពនៃជីវិត ក្រុមគ្រួសារ និង ការងារ ។ ៥. ជួយគ្រប់គ្រងចិត្តរបស់យើងបានល្អ ។ ៦. ជួយបណ្តុះបញ្ញាខាងផ្លូវចិត្ត ។ ៧. ជាមូលដ្ឋានសម្រាប់ចម្រើនវិបស្សនា ដែលជាផ្លូវនាំទៅកាន់ទីបំផុតទុក្ខ ។ អត្ថបទ៖ សមាធិដើម្បីថាមពលជីវិត

               ជីវិតមួយនេះមិនប្រាកដថា មានភាពល្បីល្បាញ ឬមានមាសប្រាក់ហូរហៀរទើបឈ្មោះថាមានសេចក្តីសុខនោះឡើយ ឯសេចក្តីសុខពិត គឺការស្គាល់ពីតម្លៃជីវិតខ្លួនឯង ហើយតម្លៃនៃជីវិតនោះគឺ ការស្គាល់ធម៌ពិតនៃជីវិតដែលជាផ្លូវនៃសេចក្តីសុខស្ងប់ ។  ថ្ងីៗនេះ យើងបានឃើញទំព័រវេសបូកជំនួនពីរ បានផ្សាយពីការមកកាន់ផ្នួសក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា គឺតារាហូលីវូតមកពីប្រទេសថៃ និង តារាបង្ហាញម៉ូត និង ចម្រៀង មកពីប្រទេសភូមា ឬមីយ៉ាន់ម៉ា ។                ទំព័រមួយឈ្មោះថា Buddhism For World Peace And Humanity បានសរសេរថា តារាសម្តែងហូលីវូតជនជាតិថៃ មកពីខេត្តសុរិន ដែលមានដើមកំណើតពីខេត្តសុរិនផងដែរនោះ គឺបានចូលមកកាន់ផ្នួសបួសជាព្រះសង្ឃរយៈពេលខ្លី ។ តារារូបនេះមិនត្រឹមតែជាតារាដ៏ល្បីល្បាញផងនោះទេ ថែមទាំងជាមនុស្សម្នាក់គោរពព្រះពុទ្ធសាសនាផងដែរ ។                 បន្ថែមពីនោះទៅទៀតទំព័រនេះបានសរសេរថា តូ នីចា គឺជាមនុស្សម្នាក់ដែលគោរពព្រះពុទ្ធសាសនាណាស់ ទោះបីទៅដល់ទីណាក៏ដោយ ក៏មិនដែលភ្លេចនូវសាសនារបស់គាត់ដែរ ហើយគាត់តែងតែព្យាយាម...

               បុគ្គលនៅក្នុងលោកយើងនេះបើនិយាយចំពោះអ្នកមានគុណមកលើយើង គឺមានច្រើនណាស់ បានដល់មាតាបិតា បងប្អូនប្រុសស្រី សាច់ញាតិឆ្ងាយជិត លោកគ្រូ អ្នកគ្រូ និងកល្យាណមិត្ត(មិត្តល្អ) ជាដើម ។ ប៉ុន្តែចំណុចនេះបុគ្គលដែលមានគុណច្រើនជាងគេដែលព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធបានដាក់ឈ្មោះថា ជាគ្រូដើម ទេវតាដើម អាហុនេយ្យបុគ្គល (បុគ្គលដែលគួរបូជា) នោះ គឺមាតាបិតាយើងហ្នឹងឯង ពួកគាត់មានគុណមិនអាចរៀបរាប់បាននោះទេ ហើយព្រះអង្គក៏ឱ្យឈ្មោះគុណទាំងនោះថា៖           -អនន្ទគុណ = គុណដែលមិនអាចរាប់បាន -អបរិមាណគុណ= គុណដែលមិនអាចវាស់ស្ទង់បាន ។ និងអត្ថន័យរបស់លោកទាំងពីរ គឺ មាតា មានន័យថា ជាស្ត្រីអ្នករាប់អានកូន បិតា មានន័យថា បុរសអ្នករក្សាកូន ។ ម្យ៉ាងទៀត ពួកគាត់មានគុណរៀងៗខ្លួនមកលើយើង គឺ មាតាបានផ្តល់ជាតិគុណ ចំណែកឯបិតាបានផ្តល់ឧបការគុណមកលើយងផងដែរ ។ ដូច្នេះព្រះពុទ្ធក៏បានសម្តែងទៀតថា មាតាបិតាមានគុណជាអនន្ទគុណ ដែលគ្មានអ្វីមកប្រៀបធៀបឱ្យស្មើបានឡើយ ទោះបីបុគ្គលនោះអាចពិពណ៌នាថា យកផែនដីធ្វើជាក្រដាស់ យកភ្មំសុនេរុជាដងបាកា(ជក់ ឬក៏បុិចសម្រាប់សរសេរ) យកមហាសមុទ្ទជាទឹកនៃបាកានោះ ហើយបុគ្គលនោះសរសេររៀបរាប់...

ក. មិនសម្លាប់សត្វ ជាហេតុនាំឱ្យមានមេត្តាចិត្ត ខ. មិនលួចទ្រព្យ ជាហេតុនាំឱ្យមានការចិញ្ចឹមជីវិតស្មើ គ. មិនប្រព្រឹត្តខុសក្នុងកាមេ(ប្រព្រឹត្តខុសលើប្រពន្ធកូន និងប្តីរបស់អ្នកដទៃ) ជាហេតុនាំឱ្យមានចិត្តសន្តោស ឃ. មិនពោលពាក្យកុហក ជាហេតុនាំឱ្យមានការពោលពាក្យទៀងត្រង់ ង. មិនផឹកនូវទឹកស្រវឹងជាហេតុនាំឱ្យបានសតិស្មារតីល្អ ​។ Five Precepts and the Advantages of Five Precepts 1.No killing causes to get compassion. 2.No stealing causes to get equal livelihood. 3.No raping causes to get forgiveness. 4.No lying causes to get the truth words. 5.No drinking alcohol causes to get good mentality. អត្ថបទ: អុិន ពិសី

ទាំងនេះ គឺជាឈ្មោះខ្លះៗដែលមានអត្ថន័យ ហើយអាចជ្រើសយកមួយណាក៏បានដែរ៖  ១.បុស្បា = ផ្កាគ្រប់យ៉ាង ២.ខេមា = ក្សេមក្សាន្ត ៣.ទេវី = មានរូបដូចជាទេវតា ៤.សុជាតា= អ្នកបានកើតដោយល្អ ៥.មុនីតា = អ្នកប្រាជ្ញ ៦.សុចិត្រា = អ្នកមានចិត្តល្អ ៧.ធីតា = កូនស្រី ៨.មល្លិកា = ផ្កាម្លិះរួត ៩.សុភារី = នារីវៃឆ្លាត ១០.ចន្ទវត្តី = ស្រីអ្នកប្រាជ្ញ ១១.សុគន្ធា = មានក្លិនក្រអូប ១២.សិរីសោភ័ណ = ស្រីដែលមានភាពរុងរឿង ១៣.កណិកា = ក្លិនផ្កាក្រអូប ១៤.ពិដោរ = ដែលមានក្លិនក្រអូបសាយ  ១៥.ចរណៃ= ស្ត្រីកែវ ១៦.កល្យាណ= ជនអ្នកធ្វើអំពើល្អ ។ (ឯកសារយោង វចនានុក្រុមសម្តេច ព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត)

នាងត្រូវជួបសេចក្តីទុក្ខជាច្រើន៖ ១.ប្រាសចាកអំពីញាតិ ត្រូវទៅតាមស្វាមី ។ ២.មានរដូវ(ពេលខ្លះបង្កឱ្យមានបញ្ហាផ្លូវចិត្ត បុរសគួរយល់)។ ៣.មានគភ៌(នាងប្រាថ្នាការយកចិត្តទុកដាក់ពីស្វាមី ពិសេសជាងធម្មតា )។ ៤.សម្រាលកូន (ជាពេលដែលនាងឈឺលំបាកខ្លាំងផ្លូវកាយ ទាក់ទងដល់អាយុជីវិតទៀតផង)។ ៥.បម្រើស្វាមី (ស្វាមីមិនត្រូវគិតតែពីខ្លួនឯងនោះឡើយ ត្រូវមានមេត្តា ករុណា មានការអើពើដោយទឹកចិត្តតបស្នងវិញ) ។  (ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅស្ត្រីក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា) ពាក្យមួយចំនួនរបស់ស្ត្រីសម័យមុន “បពិត្រមាតា សូមមាតាពិចារណានូវរូបកាយនេះ ជារបស់មិនស្អាត មានក្លិនស្អុយចាប់ពីបាទជើងឡើងទៅ ខាងក្រោមចាប់ពីចុងសក់ចុះមក ។” (ពាក្យរបស់នាង អភ័យមាតាថេរី) បិដកលេខ ៥៧ ទព័រ ១៥១ ។ ទាំងនេះ គឺជាហេតុផលមួយចំនួនរបស់ស្ត្រី ដូច្នេះ សូមគិតវិជ្ជមានចំពោះពួកគាត់ខ្លះផង ។ សូមអរគុណ!!! អត្ថបទ: អុិន ពិសី

១.បើបានបួសហើយត្រូវសិក្សាយកចំណេះដឹងឱ្យបានច្រើន។ ២.កុំទម្លាប់បួសសឹកៗ ។ ៣.មេវត្តត្រូវគិតដល់អ្នកក្រោមឱវាទឱ្យមានចំណេះដឹងផង។ ៤.មុននឹងសឹកត្រូវសម្រេចចិត្តឱ្យបានច្បាស់លាស់ ។ ៥.គ្មាននរណាម្នាក់អាចជួយយើងបានក្រៅតែពីខ្លួនយើងនោះឡើយ (ខ្លួនជាទីពឹងខ្លួន)។ ៦.បួសហើយត្រូវចេះសាងប្រយោជន៍ដល់ខ្លួនឯង និង សង្គម ។ ៧.ពេលមកបួសបានរៀនចេះដឹងកុំភ្លេចធាតុដើមរបស់ខ្លួនឯង (វត្តអារាម)។ ៨.បើបួសស្រួលម៉្លេះមនុស្សមួយប្រទេសគេមកបួសគ្រប់គ្នាហើយ ។ ៩.ត្រូវចាំថាជីវិតអ្នករៀនសូត្រមិនដែលស្រួលទេ។ ១០.ការសិក្សារៀនសូត្រមិនដែលគិតពីវ័យនោះឡើយ ។ ១១.កុំបួសរៀនតែធម៌សម្រាប់បុណ្យខ្មោច ។ ១២.ត្រូវតាំងចិត្តថារៀនសូត្រឱ្យបានច្រើនជាងគ្រហស្ថ (ជាពិសេសផ្នែកតែងនិពន្ធ)។ ១៣.យើងជាអ្នកបួសក៏ត្រូវមានការកំណត់គោលដៅឱ្យច្បាស់លាស់ដែរ ។ ១៤.អ្នកបួសបញ្ចេញវាចាសូមគ្រហស្ថ គឺមិនល្អឡើយ ។ ១៥.ត្រូវរៀនធម៌ប្រតិបត្តិធម៌ផង ។ ត្រូវគិតធម៌ ៣ យ៉ាង គឺ៖  • បរិយត្តិ = ក្បួនច្បាប់ទាំងឡាយ ។ • បតិបត្តិ = ការអនុវត្តិនូវធម៌វិន័យដែលខ្លួនឯងបានសិក្សា ។ • បដិវេធ = លទ្ធផលដែលខ្លួនបានប្រតិបត្តិ ឬធម៌រលាស់ខ្លួនចេញចាកទុក្ខ ។ ១៦.សម័យវិទ្យាសាស្ត្រគួរតែសម្តែងធម៌បែបវិទ្យាសាស្ត្រ ។ ១៧.ចំពោះរឿងព្រះវិន័យសូម្...

ជាព្រះរាជាមួយអង្គដែលប្រកបដោយទសពិធរាជធម៌ ។ ព្រះអង្គតែងតែមានសង្គហៈធម៌ចំពោះប្រជារាស្ត្រព្រះអង្គ ។ ព្រះអង្គតែងតែដើរតាមពាក្យទូន្មានរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ គឺព្រះអង្គមានព្រះទ័យមេត្តា ករុណា មុទិតា និងឧបេក្ខាចំពោះរាស្ត្រទ្រង់ ។ ព្រះអង្គតែងតែឱ្យទានរឿយប្រៀបបានទៅនឹងព្រះវេស្សន្តរដែរ ។ ព្រះអង្គជាព្រះរាជាមួយអង្គដែលអាណិតស្រឡាញ់ប្រជារាស្ត្រទ្រង់យ៉ាងខ្លាំខ្លាបំផុត” សេចក្តីទុក្ខរបស់ប្រជារាស្ត្រគឺជាសេចក្តីទុក្ខរបស់ព្រះអង្គ” ប្រៀបបានទៅនឹងព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធដែលព្រះអង្គឃើញនូវសេចក្តីទុក្ខទាំងឡាយរបស់សព្វសត្វដូច្នោះដែរ ។ ព្រះអង្គគឺជាព្រះរាជាមួយអង្គដែលអ្នកដឹកនាំក្រោយៗ គួរតែយកគំរូតាមទ្រង់ឱ្យបានច្រើន៕ អត្ថបទ: អុិន ពិសី

តើព្រះពុទ្ធបានសម្តែងការដឹងគុណយ៉ាងណាខ្លះចំពោះសាវ័កព្រះអង្គ? ហេតុអ្វីបានជាព្រះអង្គសម្តែងថាការដឹងគុណ គឺជាមង្គលដ៏ឧត្តម? នៅក្នុងលោកយើងនេះ បើសិនជាមនុស្សយើងបាត់ការដឹងគុណ គឺ សេចក្តីល្អមនៃការធ្វើតបរវាងគ្នា និងគ្នាហើយនោះ បុគ្គលនោះគឺ មិនខុសពីសត្វតិច្ឆានឡើយ ។  ព្រោះថាសត្វតិច្ឆាន មិនបានគិតថា នាងញីនេះជាម្តាយអញ លោកឈ្មោលនេះជាឪពុកអញ (សត្វសុនក) បុគ្គលរូបនេះជាម្ចាស់(សត្វពស់) របស់អញឡើយ ។ សត្វតិច្ឆានទាំងនោះឱ្យតែដល់ពេលឃ្លាន មិនថាទៅលើចំណី ឬកាមតណ្ហាទេ ពួកវានឹងប្រទុសរាយ(ប្រព្រឹត្តអនាចារ្យ)ចំពោះឪពុកម្តាយរបស់វាជាមិនខានឡើយ ។  យ៉ាងណាមិញចំពោះមនុស្សខ្លះ ក៏មិនបានគិតថាមនុស្សស្រីរូបនេះជាម្តាយអញ មនុស្សប្រុសរូបនេះជាឳពុកអញទេ ឱ្យតែពួកគេមានចំណង់ទៅលើអ្វីមួយ ហើយបុគ្គលនោះក៏ប្រទុសរាយចំពោះឳពុកម្តាយរបស់គេបានយ៉ាងងាយ ពេលខ្លះវាយដោយដំបង ពេលខ្លះក៏ឈានដល់សម្លាប់ក៏មាន ។ នេះហើយយើងឃើញថា មនុស្សដែលមិនបានអប់រំចិត្តគឺ មិនខុសអំពីសត្វតិច្ឆានឡើយ ។  មួយវិញទៀតព្រះពុទ្ធបានសម្តែងអំពីការដឹងគុណនេះជាមង្គលដ៏ឧត្តម បុគ្គលណាមួយនៅក្នុងលោកនេះតែងមានការដឹងគុណ ចំពោះបុគ្គលដែលមានគុណមកលើខ្លួន ដោយហោចទៅសូម្បីតែដុំបាយមួយដុំនោះ បុគ្គលនោះ គឺជាបុគ្គលដ៏ប្រសើ...

អ្នកក៏ចេះឈឺចាប់   ខ្ញុំក៏ចេះឈឺចាប់   អ្នកគួរតែយកខ្លួនអ្នកជាឧបមា ( យកចិត្តគេដាក់ជាចិត្តខ្លួនឯង )  គ្មាននរណាមិនចេះឈឺចាប់នោះទេ   ។   ត្បិតថាខ្ញុំជាសត្វ   តែខ្ញុំក៏មានការស្រឡាញ់   ស្អប់ដូចជាអ្នកដែរ   សូមទុកសេចក្តីសុខឱ្យអ្នកដទៃខ្លះផង   កុំឱ្យខ្លួនជាមនុស្ស   មានអំណាច   ចង់ធ្វើអ្វីក៏បាន   ។ នៅពេលអ្នកមានអំណាច   អ្នកអាចធ្វើអ្វីក៏បាន   តែថ្ងៃណាមួយ   អ្នកនឹងត្រូវរងសេចក្តីឈឺចាប់វិញម្តង អ្នកមិនមែនជាមនុស្សអមតៈនោះទេ   ។ The comparison between the people and animals  You are so hurt, and I am so hurt, too.You should have to compare your suffering and    others. No one has no hurt although I am an animal, I have love and hate as like as you. Therefore, you should be forgiveness for other survivors. You maintain that you are human who be the power and want to do everything. You should consider about it. One day, you will get results from your actions as you do on others. The last point, you should consider...

សេចក្តីទុក្ខនៅក្នុងនរកគួរឱ្យខ្លាចណាស់   ចំពោះរឿងសត្វនៅក្នុងនរកនេះគឺ   អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ ពិបាករកបន្តិចហើយ   ពីព្រោះវាមិនមែនមើលឃើញដោយភ្នែកធម្មតា   ឬរបស់ជំនួយតាមបែបវិទ្យាសាស្ត្រឡើយ   ។ អ្នកខ្លះតែងតែឆ្ងល់ថាតើសត្វនរកមានមែនឬទេហ្ន៎ ? ប្រែតមានដែរឬទេ ? អសុរកាយមានដែរឬទេ ? មនុស្សស្លាប់ទៅ   រួចទៅណា ( អ្នកខ្លះធ្លាប់ឃើញខ្មោច   ហើយខ្មោចនេះមិនជាអ្វីក្រៅពី   ទេវតា ប្រេត   អសុរកាយឡើយ  “ ព្រះពុទ្ធ ”  រឿងខ្មោចនេះអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រមិនទាន់រកឃើញឡើយ )? តែពួកគេអត់ឆ្ងល់ថាតើសត្វតិរិច្ឆាន (  ឆ្មា   គោ   ក្របី   មាន់   ពស់   ត្រីជាដើម ) មានឬទេ ?  ពីព្រោះព្រះពុទ្ធបានសម្តែងអំពីកំណើតអបាយភូមិ   ៤   មាន   ប្រេត   នរក   អសុរកាយ   និង   សត្វតិច្ឆាននោះ   ។ ជាការពិតទៅនៅក្នុងលោកយើងនេះអ្វីក៏មានដែរ   គ្រាន់តែវត្ថុខ្លះយើងមើលឃើញដោយភ្នែកទទេ វត្ថុខ្លះយើងត្រូវមានរបស់ជំនួយទើបមើលឃើញ   ដូចជា   វែនតា   កែវពង្រីក   និងវត្ថុមួយចំនួនទៀតដែលចាំបាច់ក្នុងការរមើលវត្ថុល្អិតៗនោះ   យ៉ាងណាមិ...

ធម៌   ៤   យ៉ាង   សម្រាប់អ្នកបួសពិចារណារាល់ថ្ងៃ ធម៌ទី   ១ ១ . ត្រូវពិចារណាទៅលើចង្ហាន់៖ •  អាត្មាអញ   មិនឆាន់ដើម្បីលែងដូចក្មេងអ្នកស្រុក   ។ •  មិនឱ្យកើតមានៈដូចជាអ្នកប្រដាល់   ។ •  មិនដើម្បីតាក់តែងរាងកាយដូចស្ត្រី   ។ •  មិនដើម្បីធ្វើឱ្យផូរផង់ដូចជាអ្នករបាំ   ។ •  គឺឆាន់ដើម្បីធ្វើឱ្យជីវិតិន្ត្រីយឱ្យប្រព្រឹត្ត ( ជីវិត )  ។ •  ឆាន់ដើម្បីបំបាត់នូវសេចក្តីលំបាក ( ក្នុរាងកាយ ) ។ •  ឆាន់ដើម្បីអនុគ្រោះដល់ព្រហ្មចារីយ ( ការប្រព្រឹត្តធម៌ )  ។ •  ឆាន់ដើម្បីបំបាត់នៅសេចក្តីឃ្លាន   ។ •  ឆាន់មិនឱ្យហួសប្រមាណផង   ។ ធម៌ទី   ២ ត្រូវពិចារណាទៅលើសំពត់ចីវរ៖ •  អត្មាអញប្រើប្រាស់សំពត់ចីវរដើម្បីការពារនូវភាពត្រជាក់   ។ •  ដើម្បីការពារនូវកំដៅ   ។ •  ដើម្បីការពារនូវសត្វទាំងឡាយដូចជា   របោម   មូស   ពស់តូច   និងពស់ធំទាំងឡាយ   ។ •  ដើម្បីការពារនូវអវយវៈដែលជាហេតុបណ្តាលឱ្យមាននូវសេចក្តីខ្មាស   ។ ធម៌ទី   ៣ ត្រូវពិចារណាទៅលើទីសេនាសនៈ ( កុដិ ) ៖ •  អត...

ជនទាំងឡាយណាមិនជឿស្តាប់ពាក្យទូន្មានរបស់មិត្តសម្លាញ់ដែលប្រាថ្នាធ្វើប្រយោជន៍ឱ្យ ជនទាំងឡាយនោះនឹងជួបសេចក្តីភ័យអន្តរាយ ហើយមានឈ្មោះថាធ្វើសេចក្តីត្រេកអរដល់សត្រូវ(ប៉ាង ខាត់, ស្រីហិតោបទេស, គប់មិត្ត បំបែកមិត្ត, ៣០, ២០១៩) ។  The Good Words of Friend  Anybody don’t believe beloved friend’s advice who has desires to do benefits, those people will meet many risks and it’s namely that they make enthusiastic to enemies. (Pang Cutt, Srey Heto Paktes, Friendship and Friend Destroyer) សរសេរដោយ អុិន ពិសី

នាងរក្សាជាកូនម្នាក់ក្នុងចំណោមបងប្អូនទាំង ៨នាក់ដែលមានម្តាយជាស្ត្រីមេម៉ាយ ឈ្មោះថា យាយឆុំ ហើយនាងរក្សាគឺជាកូនទី ៨ ដែលជាកូនពៅក្នុងគ្រួសារ ហើយនាងរស់នៅតែពីរនាក់យាយ ឆុំ ទេដោយសារតែបងឯទៀតបានរៀបការ និងមានគ្រួរសារអស់ទៅ។ ថ្ងៃមួយរក្សាបានមកពីរៀនវិញដោយសារតែសាលាឆ្ងាយ និង ព្រោះបញ្ហាខូចកង់នៅកណ្តាលផ្លូវផង នាងក៏បានមកយឺត ពេលនោះយាយឆុំ មិនបានសួររកហេតុផលវែងឆ្ងាយទេ គឺបានដើរសំដៅទៅកន្លែងដំបងឫស្សីមួយប៉ុនមេជើងក្មេងដែលមានប្រវែងជិតមួយម៉ែត្រ ក៏បានវាយទៅនាងរក្សាយ៉ាងខ្លាំងៗ រួចក៏បានពោលថា “យី! នាងកាឡកិណី ជាស្រីគ្មានត្រកូល នាងឯងស្កាត់ទៅជួបប្រុសនៅកន្លែងណាហ៎! បានជាពេលនេះទើបបានមកដល់ផ្ទះ ចាននៅឡើងគរ ភួយមុង ក៏មិនទាន់បោក ហើយគ្រាន់តែសាលាប្រវែងហ្នឹង នាងឯងជិះប៉ុន្មានម៉ោងហ៎!” ។  ពេលនោះ រក្សាមិនបាននិយាយអ្វីក្រៅតែពីយំដែរព្រោះមានអាយុទើបតែ១៣ឆ្នាំតែប៉ុណ្ណោះ លុះក្រោយមកក៏មានកូនសិស្សមួយក្រុមបានមកពីសាលាដែរ ក៏បានឃើញនៅហេតុការណ៍នោះ ក៏បានសួរទៅយាយ ឆុំថា “អ៊ំៗ ហេតុអ្វីបានជាអ៊ំវាយនាងខ្លាំងម្ល៉េះ? តើនាងបានធ្វើអ្វីខុសទៅ? ចុះអ៊ំ មិនខ្លាចអំពីរឿងសិទ្ធកុមារទេ អ៊ំ?”  ពេលនោះយាយ ឆុំ រឹតតែខឹងបន្ថែមទៀតថា “យឺ! ក្រុមពួកឯងសុទ្ធតែជាមនុស្សខូច អុីចឹងហើយទើបហ...

តើពុទ្ធសាសនិកជនត្រូវធ្វើដូចម្តេចខ្លះដើម្បីធ្វើខ្លួនឱ្យក្លាយជាជនគំរូក្នុងនាមជាពុទ្ធសាសនិក? ដើម្បីបានក្លាយជាជនគំរូក្នុងពុទ្ធសាសនា ទីមួយគ្រហស្ថទាំងឡាយត្រូវសិក្សាថា ខ្ញុំត្រូវជាអ្នកមាននូវសីលប្រាំប្រការដើម្បីប្រព្រឹត្តប្រចាំថ្ងៃ គឺ៖  ទី១.ត្រូវវៀរបង់នូវការបៀតបៀន ចំពោះមនុស្ស និង សត្វផ្សេងៗ ឧទាហណ៍ថា បើយើងបានក្លាយជាប្តីប្រពន្ធនឹងគ្នាហើយ គឺមិនត្រូវបង្ករហិង្សាដាក់គ្នាឱ្យមានរបួសស្នាម ឬឈានដល់ការសម្លាប់គ្នានោះឡើយ ។ ទី២.ត្រូវវៀរបង់ការប្រព្រឹត្តអំពើលួច ឆក់ ប្លន់ កឹបកែងប្រវ័ញ្ញទ្រព្យសម្បត្តិជាតិ ឬអ្នកដទៃដែលជាហេតុបង្កឱ្យអ្នកដទៃមានសេចក្តីទុក្ខដោយសារយើងឡើយ ។ ក្នុងនាមជាពុទ្ធមានិកជន គួរណាស់ធ្វើសេចក្តីល្អឱ្យបានច្រើនទៅតាមអ្វីដែលខ្លួនអាចធ្វើទៅបាន ដូចជាការចែកទាន ដល់ជនក្រីក្រដែលគ្មានទីពឹង ចេះស្តាប់ធម៌ដែលជាដំបូន្មានល្អៗក្នុងការញុំាងខ្លួនឱ្យក្លាយទៅជាជនគំរូបាន និង ចេះបំពេញទានចំពោះភិក្ខុសង្ឃមិនថាលោកមានឋានៈយ៉ាងណាក្តី ។ ទី៣.ត្រូវវៀរបង់នូវអំពើភិតក្បត់ប្តីប្រពន្ធខ្លួន ហើយទៅលបលាក់និងជនទីបីដែលជាទីសំអប់នៃភរិយាស្វាមីខ្លួន ។ ជាការពិតណាស់ ការមានប្រពន្ធពីរបី ប្តីពីរបី មិនមែនជាធម៌សន្តោសឡើយ ធម៌សន្តោសមានន័យថាការចេះល្មមនឹងរប...

1.     សម័យអង្គរ គឺបានចាប់ផ្តើមនៅឆ្នាំ ៨០២ ដល់​ ឆ្នាំ ១៤៣០ នេះចំពោះប្រទេសដទៃគេបានផ្តល់តម្លៃចំពោះសម័យនេះ តែបើលោកគ្រូ សំបូរ ម៉ាណ្ណារ៉ា បានលើកឡើង គឺ ពីឆ្នាំ ៨០២ ដល់ឆ្នាំ ១៤៦០ នៃគ.ស. ។ 2.     ក្រោយពីឆ្នាំ ១៤៣១ និង ១៤៣២ អណាចក្រអង្គរក៏បានផ្លាស់ប្តូរទីតាំងរបស់ខ្លួនមកតាំងនៅចតុមុខវិញ ។ 3.     ក្រោយពី ព្រះបាទពញ្ញាយ៉ាត បានសោយទីវង្គត់ទៅ ត្រូវបានគេចាត់ទុកព្រះអង្គជាស្តេចចុងក្រោយគេដែលជាប់ខ្សែស្រឡាយនៃសម័យអង្គរ និងក៏ជាស្តេចដំបូងគេនៃសម័យចចតុមុខដែរ ។ 4.     ព្រឹត្តការណ៍ ៣ សំខាន់នៅក្នងសម័យអង្គរ គឺ ការចាប់ផ្តើមនៃសម័យអង្គរ សម័យនៃការអភិវឌ្ឍន៍នៃសម័យអង្គរ និង សម័យកាលនៃការធ្លាក់ចុះរបស់អង្គរផងដែរ ។ 5.     នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ និង ឆ្នាំ ១២២០ (សត្តវត្សទី ៩ ដល់ ១៣) ចំពោះសម័យអង្គរត្រូវបានគេចាត់ទុកថា ជាសម័យដែលចាប់ផ្តើមផង និង អភិវឌ្ឍផង ។ 6.     ក្រោយពីសត្តវត្សទី ១៣ និង ១៤ សម័យអង្គរត្រូវបានធ្លាក់ចុះ ដោយសារការជ្រៀតជ្រេតពីបរទេស និង ការផ្លាស់រាជធានី មកទួលបានសាន្ត និង ចតុមុខ ។ 7.     នៅក្នុងសម័យចាប់ផ្តើមនៃសម័យ...